Με την ομιλίας της ανέδειξε το διαχρονικό έλλειμμα στεγαστικής πολιτικής στην Ελλάδα, τα υψηλά ποσοστά ιδιοκατοίκησης μέχρι το 2000, την δανειακή υπερχρέωση των νοικοκυριών την πρώτη δεκαετία του 2000, η οποία κατέληξε την δεύτερη δεκαετία 2010-2019 με την κρίση σε κόκκινα δάνεια ύψους 80 δις.

Οι πολιτικές προστασίας της πρώτης κατοικίας που άσκησε ο ΣΥΡΙΖΑ τα έτη 2015-2019, όπως επιδότηση ενοικίου και κόκκινου δανείου, και πολιτικές στέγης για ευάλωτες ομάδες.

Τέλος ανέπτυξε το Εθνικό Σχέδιο για την Οικονομικά Προσιτή Κατοικία με τρεις βασικούς πυλώνες: αξιοποίηση ακινήτων του Δημοσίου με όρους κοινωνικής ανταπόδοσης, κίνητρα για την μακροχρόνια και μεικτή μίσθωση και μέτρα για την βραχυχρόνια μίσθωση airbnb.

Το πλήρες κείμενο της ομιλίας:

– Είναι γνωστό ότι στην Ελλάδα διαχρονικά υπήρξε μεγάλο έλλειμμα κοινωνικής στεγαστικής πολιτικής. Δεν αναπτύσσεται η κοινωνική κατοικία με την μορφή που την γνωρίζουμε στην Ευρώπη.

– Η κοινωνική κατοικία στην Ελλάδα εμφανίζεται με δυο διαφορετικές μορφές στις αρχές του περασμένου αιώνα. Πρώτον, με τις προσφυγικές κατοικίες και οικισμούς που επιχειρούν να αντιμετωπίσουν από το 1922 και μετά την έλευση 1.000.000 προσφύγων από την Μικρασιατική Καταστροφή (η Ελλάδα αριθμούσε τότε 5.000.000). Είτε με τις εργατικές κατοικίες που χτίζονται και σχεδιάζονται από τον Οργανισμός Εργατικής Κατοικίας (ΟΕΚ) μετά το 1955. Οι εργατικές κατοικίες καλύπτουν συνολικά μέχρι σήμερα μόλις το 5,8% του συνολικού οικιστικού αποθέματος.

-Μετά το 1955 ο θεσμός της αντιπαροχής, μια εξαιρετικά ιδιότυπη ελληνική επινόηση που πυροδοτεί την ανάπτυξη της αστικής πολυκατοικίας και τον χωρικό μετασχηματισμό των ελληνικών πόλεων γίνεται το όχημα για να αποκτήσουν οι Έλληνες υψηλά ποσοστά ιδιοκατοίκησης και να επενδύουν στην κατοικία-οικοδομή όλες τους τις οικονομίες τα χαμηλά και μεσαία στρώματα.

-Τα αποτελέσματα είναι εντυπωσιακά μέχρι το 2000. Μέχρι το 2000 η Ελλάδα καταγράφει εξαιρετικά υψηλά ποσοστά ιδιοκατοίκησης 70%-80% και η οικοδομή μέσω της αντιπαροχής γίνεται ο παράγοντας θέρμανσης και αποθέρμανσης της ελληνικής οικονομίας.

-Μετά το 2000 το κόστος δανεισμού από τις τράπεζες που μέχρι τότε ήταν απαγορευτικό πέφτει με αποτέλεσμα μέχρι το 2010 που αρχίζει η κρίση να υπάρξει ένας μεγάλος αριθμός δανείων στεγαστικών και επιχειρηματικών με εγγύηση την κατοικία που παύει να εξυπηρετείται την επόμενη δεκαετία.

-Όταν η κρίση ξεσπά το 2009 βρίσκει την χώρα χωρίς καμία πολιτική στέγης χωρίς καμία πολιτική ενοικίου, κυρίως όμως χωρίς κανένα δίχτυ προστασίας στον τομέα της πρόνοιας για τις ευάλωτές ομάδες του πληθυσμού.

-Το πρώτο και δεύτερο Μνημόνιο δημιουργούν μια ανείπωτη εθνική καταστροφή. Μέσα σε έξι χρόνια, δηλαδή μέχρι το 2015, η χώρα χάνει το ¼ του εθνικού της πλούτου (25% του ΑΕΠ), 1,3 εκατομ. ανέργους (27% ανεργία και 62% στους νέους), οι εργαζόμενοι χάνουν το 30-40% των εισοδημάτων τους, η φτώχεια και η παιδική φτώχεια εκτοξεύονται στα μεγαλύτερα ποσοστά όλης της Ευρώπης.

-Στον τομέα της κατοικίας οι δανειστές επιβάλλουν ένα σύνολο μέτρων. Πρώτον, το 2012 την κατάργηση του ΟΕΚ με στόχο να εκμεταλλευτούν τα αποθεματικά του. Δεύτερον, την φορολόγηση όλης της ακίνητης περιουσίας του ελληνικού λαού (ΕΝΦΙΑ) με στόχο να αντλήσουν μεγάλα ποσά από την ιδιόκτητη κατοικία ανεξαρτήτως εισοδηματικών και κοινωνικών κριτηρίων. Παράλληλα, ο υπέρμετρος δανεισμός καταλήγει σε χιλιάδες κόκκινα δάνεια με πιθανότητα πλειστηριασμού χιλιάδων κατοικιών. Μοναδική προστασία της πρώτης κατοικίας αποτελεί ο νόμος Κατσέλη.

-Το 2015 όταν αναλαμβάνω το χαρτοφυλάκιο της κοινωνικής αλληλεγγύης κύριο μέλημά μας είναι η αντιμετώπιση της ανθρωπιστικής κρίσης. Με τον πρώτο νόμο της κυβέρνησης δίνουμε την κάρτα αλληλεγγύης για σίτιση σε 500.000 άτομα, η οποία αποτελεί καινοτομία σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Πρόκειται για προπληρωμένη τραπεζική κάρτα με barcode για τρόφιμα.

-Παράλληλα, 300 KW δωρεάν για κάθε νοικοκυριό, επανασύνδεση κομμένου ρεύματος για 100.000 νοικοκυριά και επιδότηση ενοικίου για πρώτη φορά στην Ελλάδα προκειμένου να αναχαιτίσουμε  το κύμα των εξώσεων πληρώνοντας απευθείας τα χρήματα στους ιδιοκτήτες.

-Μέσα στο 2015 προχωράμε μια μεγάλη μεταρρύθμιση του προνοιακού κράτους στην Ελλάδα που γίνεται ψηφιακό γιατί αλλιώς ήταν αδύνατον να ελέγξεις με 53 υπαλλήλους που διέθετε η πρόνοια το 2015 τα 300 επιδόματα που δίνονταν χωρίς κοινά κριτήρια από 120 διαφορετικούς φορείς. Στην πραγματικότητα ήταν αδύνατο να σχεδιάσεις ελέγξεις και εποπτεύσεις οποιαδήποτε προνοιακή πολιτική.

-Σχεδιάζεται και εφαρμόζεται, λοιπόν, το Εθνικό Σύστημα Κοινωνικής Αλληλεγγύης (ΕΣΚΕ) με δυο ψηφιακούς πυλώνες. Ο πρώτος είναι ο Εθνικός Μηχανισμός με ραχοκοκαλιά ένα γεωπληροφοριακό σύστημα τριών ηλεκτρονικών μητρώων. Ωφελούμενων, κοινωνικών φορέων και προγραμμάτων. Ο δεύτερος ψηφιακός πυλώνας είναι ο ΟΠΕΚΑ που χορηγεί ψηφιακά και ελέγχει όλα τα επιδόματα. Το γεωπληροφοριακό σύστημα τρέχει σε 240 Κέντρα Κοινότητας σε όλη την χώρα, ένα είδος one stop shops, που πληροφορεί τους πολίτες για όλα τους τα δικαιώματα, επιδόματα και παροχές, και συγχρόνως μεταβιβάζει την πληροφορία στον ΟΠΕΚΑ και στο κράτος. Αυτή η μεγάλη μεταρρύθμιση που χρηματοδοτείται από το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο συνδέεται με όλες τις πολιτικές που θα σχεδίασε η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ, συμπεριλαμβανομένης της πολιτικής στέγης. Πρόκειται για ένα διαφανές σύστημα που καταργεί τις πελατειακές σχέσεις και την διαφθορά.

-Το 2017 μέσα από αυτό το σύστημα δίνουμε το ΚΕΑ σε 700.000 άτομα και δημιουργούμε για πρώτη φορά δίχτυ ασφάλειας κατά της φτώχειας, της παιδικής φτώχρειας και κοινωνικού αποκλεισμού σε συνδυασμό με την δωρεάν πρόσβαση 2,500,000 ανασφάλιστων στο Εθνικό Σύστημα Υγείας.

-Παράλληλα, σχεδιάζουμε ένα δίχτυ προστασίας για στέγη με μια σειρά νομοθετικών μέτρων ενίσχυσης και παράτασης του ν. Κατσέλη (ν. 4549/18).  Το 2018 προχωρήσαμε στην επιδότηση ενοικίου με 300 εκατ.ευρώ σε 300.000 νοικοκυριά και 700.000 άτομα. Το 2019 προχωράμε σε επιδότηση αποπληρωμής στεγαστικών και επιχειρηματικών δανείων με 150 εκατ. ευρώ  για το πρώτο έτος. Τα έτη 2016-2018 εκπονούμε την Εθνική Στρατηγική για τους άστεγους με σύγχρονα ψηφιακά εργαλεία παρακολούθησης, καταγραφής και αξιολόγησης της αστεγίας. Με συντονισμό και συνέργεια όλων των δομών που ασχολούνται με τους αστέγους και με πιλοτικό πρόγραμμα με ενιαία μεθοδολογία σε όλη την Ελλάδα. Παράλληλα, δίνουμε πρόσβαση στο ΚΕΑ σε όλους τους άστεγους μέσω των Κέντρων Κοινότητας. Η αλληλεπίθεση των στοιχείων του ΚΕΑ με του πιλοτικού προγράμματος δίνει για πρώτη φορά πιο ακριβή στοιχεία για τον αριθμό των αστέγων στην Ελλάδα. Η Εθνική Στρατηγική περιλαμβάνει προγράμματα ένταξης στην εργασία καθώς και νέες δομές φιλοξενίας και προστασία για εξαρτημένα άτομα.  

-Ιδιαίτερη μέριμνα λάβαμε και για την ευάλωτη ομάδα των Ρομά για τους οποίους χαρτογραφούμε 370 καταυλισμούς όπου ζουν και σχεδιάσαμε την Εθνική Στρατηγική Κοινωνικής Ένταξης των Ρομά με ολιστικές δράσεις, όπως η προσωρινή μετεγκατάσταση 70 καταυλισμών Ρομά που βρίσκονται σε συνθήκες εξαθλίωσης.

Το 2019 εκπονούμε την Εθνικό Σχέδιο για την οικονομικά προσιτή κατοικία με συνέργεια πολλών Υπουργείων. Στο σχέδιο αυτό εντάσσονται όλα τα ανωτέρω μέτρα με περαιτέρω ανάπτυξη την κοινωνική πολιτική κατοικίας ως κοινωνικό δικαίωμα με τρεις πυλώνες:

Ο πρώτος πυλώνας του Σχεδίου είναι η αξιοποίηση των ακινήτων του δημοσίου με όρους κοινωνικής ανταπόδοσης. Απαιτούνται τρία βήματα για αυτό: 1) Συγκρότηση κεντρικής μονάδας καταγραφής, αξιολόγησης και προετοιμασίας των κατάλληλων ακινήτων 2) Πρόγραμμα διάθεσής τους σε Δήμους και 3) Επεξεργασία νέου θεσμικού πλαισίου για σύμπραξη Δήμων με μη κερδοσκοπικούς φορείς κοινωνικούς φορείς προκειμένου για την διαχείριση ακινήτων προς στέγαση ευάλωτων ομάδων.

Ο δεύτερος πυλώνας είναι τα κίνητρα για την μακροχρόνια και μικτή μίσθωση. Τα κίνητρα αυτά είναι οικονομικής και φορολογικής φύσης επικεντρωμένα σε στοχευμένες κοινωνικές ομάδες όπως φοιτητές, δημόσιους λειτουργούς σε περιοχές με έντονη τουριστική κίνηση, πρόσφυγες, μετανάστες, άστεγους, Ρομά.

Ο τρίτος πυλώνας είναι τα μέτρα για την βραχυχρόνια μίσθωση. Πρόκειται για μέτρα που αφορούν την συνεχώς εξαπλούμενη δραστηριότητα τύπου airbnb: Ποσοτικά (ανά ιδιοκτήτη, ανά κτίριο και οικοδομικό τετράγωνο) και χρονικά όρια.

Η ανησυχία μας είναι εάν όλα τα παραπάνω μέτρα θα συνεχιστούν. Είμαστε έτοιμοι να φέρουμε σε δημόσια διαβούλευση το Εθνικό Σχέδιο για την Οικονομικά Προσιτή Κατοικία με στόχο την προώθησή του στην Βουλή.