Απομεσήμερο Μαΐου, πλατεία Κλαυθμώνος, υπουργείο Εργασίας. Η Θεανώ Φωτίου, αναπληρώτρια υπουργός Κοινωνικής Αλληλεγγύης και καθηγήτρια Αρχιτεκτονικής Σύνθεσης, εξομολογείται στην «Κυριακάτικη ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ» πως «δεν κατάφερε να ενσωματώσει τον ρόλο της υπουργού», ενώ το ταλέντο της -«η προσωπική της εμμονή»- δεν είναι άλλο από τη διδασκαλία, καθώς «το να είναι δασκάλα ήταν εκείνο που δεν την κούρασε ποτέ όλα αυτά τα χρόνια».

Στη συνέντευξη που μας παραχώρησε -με μια έκδηλη αλλά τελικά αναπόδραστη επιφυλακτικότητα μετά την επιλογή των μίντια να «μαγειρεύουν με ποικίλα λεκτικά καρυκεύματα» τα διάσημα γεμιστά της- μας μίλησε για τη σχέση με την «αστική πολυκατοικία» και τη σημασία της μαγειρικής, για τη «ριζοσπαστικοποίησή» της μέσα στη δικτατορία, για την ομορφιά των άσχημων ελληνικών πόλεων. Εξάλλου έχει μεταπτυχιακό στην αστική γεωγραφία από το Παρίσι και προϋπηρεσία στο Μετσόβιο Πολυτεχνείο, αλλά και σε πανεπιστήμια του Λονδίνου και της Βαρκελώνης. Γι’ αυτό και μας παρουσιάζει τη θετική όψη μιας ελληνικής ιδιοτυπίας, του θεσμού της αντιπαροχής, γνωρίζοντας καλά την επιρροή που ασκεί το γεωγραφικό περιβάλλον στον ψυχισμό του ατόμου και αντίστροφα. Επιμένει πως η Αριστερά, την οποία πρεσβεύει, εκλήθη από έναν λαό καταχρεωμένο: «Πήραμε μια εντολή τον Σεπτέμβριο του 2015, που θα την εξαντλήσουμε. Θα είμαστε εδώ το 2019 για να εφαρμόσουμε και τα αρνητικά και τα θετικά σημεία της συμφωνίας» καταλήγει, ενώ επισημαίνει πως «ο Αλέξης Τσίπρας ωρίμασε βίαια»!
■ Γιατί επιλέξατε την αρχιτεκτονική και εν συνεχεία την πολιτική; Ποιο ήταν το όνειρό σας και ποιος ο κοινός παρονομαστής των επιδιώξεών σας; Είχα το μειονέκτημα να είμαι αυτό που λένε η πρώτη μαθήτρια, καλή σε όλα! Αυτό είναι ένα μειονέκτημα γιατί μπορείς να κάνεις πολλά πράγματα και σου αποστερεί την προσοχή από την πραγματική σου ανάγκη, εμμονή, ταλέντο. Είχα την τύχη να γίνω δασκάλα από πολύ νωρίς σε ένα από τα καλύτερα ιδρύματα της χώρας, στο Πολυτεχνείο. Ηταν από τα πιο ευτυχισμένα πράγματα που έκανα στη ζωή μου και δεν με κούρασε ποτέ.
■ Αυτό ήταν λοιπόν το ταλέντο σας; Ναι! Το ταλέντο ενός ανθρώπου είναι αυτό που θέλει να κάνει συνέχεια χωρίς να τον κουράζει. Και η διδασκαλία δεν με κούρασε ποτέ. Πιστεύω πως αυτό που λέμε ταλέντο είναι αυτό που συγκροτείται ως προσωπική σου εμμονή.
■ Πότε ξεκίνησε η εμπλοκή σας με την πολιτική και την Αριστερά; Στην Αριστερά ήρθα από δύο δρόμους. Ο ένας ήταν η δικτατορία, το ότι συνελάμβαναν τους φοιτητές μου στην αίθουσα όπου δίδασκα. Κατά τη διάρκεια των σπουδών μου ανήκα στον κεντρώο χώρο.
■ Οι γονείς σας πολιτικά πού ανήκαν; Ο πατέρας μου ήταν δημοκράτης, αλλά θεωρούσε πως την πολιτική του ιδιαιτερότητα ο καθένας την κρατάει για τον εαυτό του.
■ Εχετε κάνει μεταπτυχιακές σπουδές πάνω στην αστική γεωγραφία. Υπάρχουν γειτονιές
που ανθούν, ενώ άλλες υποβαθμίζονται. Πώς προσλαμβάνετε την εξέλιξη των αθηναϊκών συνοικιών; Οι γειτονιές είναι μια σύνθετη πραγματικότητα. Οι ελληνικές πόλεις έχουν το μεγάλο χάρισμα να παραμένουν γειτονιές λόγω της μείξης των χρήσεων, ενώ στο εξωτερικό είναι εχθρικά ολόκληρα οικοδομικά τετράγωνα. Υπάρχει μονοκαλλιέργεια χρήσης, δηλαδή οικοδομικά τετράγωνα μόνο με κατοικίες, με εμπορικά κέντρα, γραφεία. Πρέπει να θυμόμαστε ότι ο δημόσιος χώρος κάνει την πόλη ζωντανή και όχι νεκρή.
■ Ετσι αποφεύγουμε στην Ελλάδα την γκετοποίηση; Ακριβώς! Διαφορετικά δημιουργούμε γκέτα. Και αυτό η Ελλάδα το έχει γλιτώσει! Πρέπει να θυμόμαστε ότι ο δημόσιος χώρος κάνει την πόλη ζωντανή και όχι νεκρή. Πριν φύγω για το μεταπτυχιακό στο Παρίσι, ήμουν βοηθός στο Μετσόβιο Πολυτεχνείο και δίδασκα αρχιτεκτονική σύνθεση. Ηταν το ’80. Ενα από τα μαθήματα που δίδασκα ήταν και η ελληνική αστική πολυκατοικία, η οποία έχει μια πολύ μεγάλη ιδιαιτερότητα. Αυτό προκύπτει από το πολύ μικρό οικόπεδο που δεν υπάρχει στον ευρωπαϊκό χώρο, δηλαδή από την κατακερματισμένη αστική γη λόγω του ότι η επανάσταση του ’21 μοίρασε τα οικόπεδα σε όλους, διαλύοντας με αυτόν τον τρόπο τις μεγάλες περιουσίες των γαιοκτημόνων που υπάρχουν σε όλη την Ευρώπη. Από την άλλη, ο ίδιος θεσμός της αντιπαροχής πριμοδοτούσε ένα ιδιότυπο μοντέλο αστικής πολυκατοικίας, που είναι μοναδικό.
■ Θεσμός με αρνητικό πρόσημο κατά τη γνώμη σας; Καθόλου. Ο θεσμός επέτρεψε στο 82% των Ελλήνων να έχουν ιδιόκτητη στέγη. Αυτό δεν υπάρχει πουθενά στον κόσμο. Με αυτή την έννοια μια ελληνική ιδιαιτερότητα επέτρεψε χωρίς κεφάλαια και τεχνικές εταιρείες, χωρίς δανεισμό, να βρεθεί η συντριπτική πλειοψηφία του λαού με στέγη. Αυτό πρέπει να το καταλάβουν όλοι οι Ελληνες. Και δεν θέλω να το ξεχάσω ποτέ αυτό, ιδίως τώρα που είμαι σε αυτό το υπουργείο. Πέρα από την επιστημονική μου άποψη!
■ Ο Τσόρτσιλ έλεγε πως διαμορφώνουμε κτίρια, τα οποία εν συνεχεία μας διαμορφώνουν. Ποια είναι η σχέση ψυχολογίας και πολεοδομίας; Δεν υπάρχει αμφισβήτηση πως ο χώρος επηρεάζει τις ζωές των κατοίκων. Πρέπει να κατανοήσετε τις αδήριτες νομοτέλειες παραγωγής του χώρου για να δείτε με την οπτική της ψυχανάλυσης, ακόμα και τις βιοπολιτικής, περαιτέρω οπτικές.
■ Ποια είναι η άποψή σας ως αρχιτέκτονος -με την έννοια πως η αρχιτεκτονική είναι και καλλιτεχνία- για τις ελληνικές πόλεις; Οι ελληνικές πόλεις -οι οποίες είναι συχνά και άσχημες πόλεις με την έννοια που το λέτε- είναι πολύ ζωντανές και εκεί είναι η ομορφιά τους. Η ανάμειξη των χρήσεων που επέτρεψε η αστική πολυκατοικία -δηλαδή το ότι υπάρχουν όλα τα καφενεία, το μικροεμπόριο, η εργασία, η κατοικία- κάνει την ελληνική πόλη ελκυστική, ενώ αντικειμενικά θα μπορούσε να πει κανείς πως είναι άσχημη. Παράλληλα, οι ελληνικές πόλεις είναι αναμφίβολα άνυδρες και στερούνται δημόσιων χώρων, που δεν καταλαμβάνονται από τα τραπεζοκαθίσματα στα οποία πληρώνεις για να πιεις κάτι.
■ Αυτό δεν είναι κάτι που πρέπει να αλλάξει; Βεβαίως, η κυβέρνησή μας πρέπει να σκύψει με προσοχή πάνω στον επανασχεδιασμό του αστικού χώρου με βάση πολλά σχέδια που προϋπήρξαν, αλλά οι προηγούμενες κυβερνήσεις τα πέταξαν. Εχουν γίνει σημαντικές μελέτες επανασχεδιασμού των πόλεων και αν τις επικαιροποιήσουμε και τις εφαρμόσουμε, οι ελληνικές πόλεις θα αποκτήσουν μεγάλη σημασία.
■ Δεδομένου πως απαντάτε εδώ και μέρες για τις συντάξεις και τα επιδόματα, θα σας ρωτήσω για την πρωτοβουλία για τους Ρομά που δεν έχει αναδειχθεί. Τελικά, μπορούν να ενσωματωθούν; Οι Ρομά είναι Ελληνες πολίτες, αλλά δεν ξέρω πόσο αυτό είναι κοινή συνείδηση. Εχουν τα ίδια δικαιώματα με όλους εμάς τους μη Ρομά. Γι’ αυτό φτιάξαμε την Ειδική Γραμματεία Ρομά μέσα στο υπουργείο Εργασίας, γιατί πρέπει να ενταχθούν ως Ελληνες πολίτες στην κοινωνία και στην εργασία. Δεν μπορούμε φυσικά μέσα σε δύο χρόνια να κάνουμε ό,τι δεν έκαναν άλλοι για 40, χρησιμοποιώντας τους Ρομά ως μεγάλο πελατειακό πληθυσμό.
■ Τι κάνετε για να αντιμετωπίσετε τη διαρροή εγκεφάλων, έτσι ώστε να μένουν οι νέοι επιστήμονες στη χώρα μας; Αναδιοργανώνουμε τα ερευνητικά κέντρα και τα πανεπιστήμια έτσι ώστε να μπορούν να μένουν οι νέοι επιστήμονες και να εργάζονται στην έρευνα. Ετοιμάζουμε προγράμματα για την καινοτομία και τις start-ups. Θέλουμε να κάνουν τους νέους να πιστέψουν ξανά πως αξίζει να μείνουν.
■ Μπορείτε να πείτε σε κάποιον πως αξίζει να μείνει αυτή τη στιγμή; Δεν μπορείτε να φανταστείτε εμένα να λέω πως δεν αξίζει! Θα ήμουν ένας άλλος άνθρωπος αν έλεγα αυτό όταν έχω κάνει 41 χρόνια δασκάλα στο Πολυτεχνείο και θα ήθελα οι νέοι επιστήμονες να βοηθήσουν τη χώρα τους σε όλους τους τομείς!
■ Πόσο μητρική είστε τελικά με τον πρωθυπουργό; Δεν είμαι μητρική με τον πρωθυπουργό. Ασκώ την κριτική μου. Από την πρώτη στιγμή που τον γνώρισα με εντυπωσίασε πως άκουγε. Πρώτη φορά έβλεπα αρχηγό κόμματος να ακούει σοβαρά. Είχε τότε εκλεγεί πρόεδρος του Συνασπισμού. Το δεύτερο που με είχε εντυπωσιάσει ήταν πως, όσο ισχυρές κι αν ήταν οι διαφωνίες, είχε μεγάλη ικανότητα να συνθέτει αντιτιθέμενες απόψεις. Και αυτό είναι μεγάλο πλεονέκτημα για έναν πολιτικό αρχηγό, να δημιουργεί μέσα από αντιτιθέμενες απόψεις έναν άλλον δρόμο.
■ Μιλάτε για περισσότερα από δέκα χρόνια πριν, και ήταν ένας εξαιρετικά νέος άνθρωπος. Πόσο έχει αλλάξει η εξουσία τον Αλέξη Τσίπρα; Ο Αλέξης Τσίπρας έχει περάσει διά πυρός και σιδήρου. Δεν το έκρυψε. Αναγκάστηκε να ωριμάσει βίαια. Οπως και άλλοι μέσα στην κυβέρνηση. Η ωριμότητα αυτή θα μπορούσε να τον κάνει αυταρχικό. Είναι κάτι που ευτυχώς δεν απέκτησε, ενώ πρόκειται για ένα βασικό στοιχείο διαφθοράς της εξουσίας.
■ Εσάς ποιο στοιχείο σας έβγαλε στην επιφάνεια η εξουσία; Εγώ ήμουν ώριμη λόγω ηλικίας, όχι λόγω πολιτικών απόψεων. Και δεν θεωρώ πως έχω εξουσία. Δεν κατάφερα να ενσωματώσω στον εαυτό μου τον ρόλο του υπουργού. Δεν ταυτίστηκα ποτέ με τον ρόλο της υπουργού. Αυτό αποδεικνύεται και από τον τρόπο που μιλάω, που πολλές φορές λοιδορείται.
■ Πώς βιώνετε αυτόν τον ρόλο; Σαν μια τεράστια ευθύνη, γιατί είναι πάνω μου -στο χαρτοφυλάκιο- έξι ευάλωτες ομάδες. Οταν ήρθα εδώ δεν ήξερα πως έπρεπε να ανταποκριθώ σε αυτόν τον ρόλο με 54 υπαλλήλους!
■ Με τους διαρκώς αυξανόμενους αστέγους τι προβλέπεται να συμβεί; Εχουμε προγράμματα. Και για πρώτη φορά η Ελλάδα θα δώσει επιδότηση ενοικίου σε 600.000 οικογένειες. Το ζητούμενο για εμάς είναι να μη βγει κάποιος στον δρόμο, γιατί όταν βγει είναι πολυπαραγωγικό το θέμα. Η κορυφή του παγόβουνου είναι αυτή. Αλλά το μεγάλο παγόβουνο είναι οι άνθρωποι που βρίσκονται στο νοίκι και εκείνοι που κινδυνεύουν να χάσουν το σπίτι τους.
■ Δεν θα σας ρωτήσω για συνταγές και γεμιστά. Εχει χυθεί πολύ μελάνι. Θα ήθελα να κλείσουμε με το τι σημαίνει για εσάς η μαγειρική, η κουζίνα ως κουλτούρα. Επειδή έχω συνδεθεί με τα γεμιστά, να πω πως θεωρώ το μαγείρεμα ως μια προσφορά σε φίλους και αγαπημένους. Δεν το θεωρώ ως μια καθημερινή δραστηριότητα, ακόμα κι όταν είναι. Δεν με ενδιαφέρουν οι συνταγές και οι κουζίνες. Με ενδιαφέρει η πράξη του μαγειρέματος, αυτό που κάνει καθημερινά μια γυναίκα σε όλη την Ελλάδα, είναι ένα δώρο.

Από τη Δήμητρα Αθανασοπούλου

Πηγή: «Κυριακάτικη ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ»