Η υιοθεσία, με τις επίπονα μακροχρόνιες διαδικασίες που τη συνοδεύουν, έχει χαρακτηριστεί ένα από τα πολλαπλά χρονίζοντα προβλήματα της ελληνικής κοινωνίας.

 

Την άνοιξη του 2018, η τότε ηγεσία του υπουργείου Εργασίας με επικεφαλής τη Θεανώ Φωτίου από τη θέση της αναπληρώτριας υπουργού Εργασίας -και βουλευτίνας του ΣΥΡΙΖΑ σήμερα- προχώρησε σε μια νομοθετική τομή, η οποία έγινε αποδεκτή από τη Βουλή με μεγάλη πλειοψηφία, δημιουργώντας ένα νέο, πιο φιλικό και ασφαλές περιβάλλον για τους ανθρώπους που θέλουν και μπορούν να προσφέρουν αγάπη και φροντίδα μέσω της υιοθεσίας και της αναδοχής.

 

Η εκδήλωση που πραγματοποιείται αύριο, στο Ζάππειο Μέγαρο με αφορμή τα 30 χρόνια από την υπογραφή της Σύμβασης του ΟΗΕ για τα Δικαιώματα του Παιδιού, παρουσία του πρωθυπουργού, εκτός από το μήνυμα που στέλνει «Μια οικογένεια για κάθε παιδί», αποτελεί μια καλή ευκαιρία για να εξετάσουμε, συζητώντας με τη Θεανώ Φωτίου, τι έγινε από την ψήφιση του νόμου 4538 μέχρι σήμερα. Διότι ως γνωστόν… το κράτος έχει συνέχεια.

 

• Τον Μάιο του 2018 προωθήσατε στη Βουλή τον νόμο 4538 για την αναδοχή και την υιοθεσία, ο οποίος ψηφίστηκε με ευρύτατη πλειοψηφία. Ποια ήταν τα βασικά του σημεία;

 

Με τον νόμο θεσπίζεται μια ενιαία, διαφανής, ψηφιακή διαδικασία κατά την οποία παιδιά που δεν ζουν με τη βιολογική τους οικογένεια, μόνιμα ή προσωρινά, και υποψήφιοι ανάδοχοι ή θετοί γονείς ακολουθούν συγκεκριμένα βήματα με σκοπό να ταιριάξουν οι επιθυμίες και οι ανάγκες τους και να βρεθεί μια οικογένεια για κάθε παιδί.

 

Ολοι οι υποψήφιοι γονείς κάνουν ηλεκτρονική αίτηση, είτε στα 12 Κέντρα Κοινωνικής Προστασίας των Περιφερειών (ΚΚΠΠ) και τις κοινωνικές υπηρεσίες των Περιφερειών είτε από τον υπολογιστή τους. Αποκτούν έναν μοναδικό αριθμό που τους ακολουθεί σε όλη την πορεία της αίτησής τους και τους επιτρέπει να ενημερώνονται για το στάδιο όπου βρίσκεται.

 

Ολα τα παιδιά σε μαιευτήρια και νοσοκομεία, δημόσια ή ιδιωτικά, αποκτούν ηλεκτρονικό φάκελο, όπου καταγράφονται όλα τα στοιχεία τους. Παράλληλα δημιουργείται το ατομικό σχέδιο οικογενειακής αποκατάστασης των παιδιών, σύμφωνα με το οποίο το παιδί θα κατευθυνθεί σε αναδοχή ή υιοθεσία. Ετσι, για πρώτη φορά το κράτος θα γνωρίζει πόσα παιδιά βρίσκονται σε ιδρύματα, δημόσια και ιδιωτικά, και πόσοι υποψήφιοι γονείς υπάρχουν πανελλαδικά. Μέχρι τώρα τα στοιχεία ήταν ελλιπή και δεν υπήρχε κεντρικό σημείο αναφοράς.

 

Η μεγάλη καινοτομία του συστήματος είναι ότι, με βάση τα χαρακτηριστικά των παιδιών, το σύστημα αναζητεί και προτείνει τα πιθανά κατάλληλα ζευγάρια (ή μεμονωμένα άτομα), με σειρά προτεραιότητας. Τότε συνεργάζονται ο κοινωνικός λειτουργός που παρακολουθεί το παιδί με τον κοινωνικό λειτουργό που έκανε την έκθεση καταλληλότητας του υποψήφιου γονιού για να προχωρήσει η διαδικασία του «ταιριάσματος». Οταν αυτή η διαδικασία ολοκληρωθεί επιτυχώς, η αναδοχή ή υιοθεσία έχει συντελεστεί. Το παιδί έχει βρει σπίτι και εκκρεμεί μόνο για την υιοθεσία η απόφαση του δικαστηρίου.

 

• Με ποιον τρόπο αντιμετωπίζει ο νόμος τις καθυστερήσεις που υπήρχαν;

 

Η μεγάλη καθυστέρηση 4-6 χρόνων προέκυπτε από τη μεγάλη έλλειψη κοινωνικών λειτουργών για την εκπόνηση των εκθέσεων καταλληλότητας των υποψήφιων γονέων. Διευρύναμε τον αριθμό με χιλιάδες εκπαιδευμένους και πιστοποιημένους κοινωνικούς λειτουργούς, από τον Σύνδεσμο Κοινωνικών Λειτουργών Ελλάδος (ΣΚΛΕ). Ο νόμος ορίζει ότι η κοινωνική έρευνα ολοκληρώνεται υποχρεωτικά σε 3 μήνες από τη στιγμή της ανάθεσης.

 

Ολη η διαδικασία, για να ολοκληρωθεί, απαιτεί 8-12 μήνες.

 

Η διαδικασία επιταχύνεται και για έναν δεύτερο, εξίσου σημαντικό λόγο. Αποδεσμεύεται ο φορέας στον οποίο κατατίθεται η αίτηση από το ίδρυμα στο οποίο φιλοξενείται το παιδί. Η αίτηση ισχύει για όλα τα παιδιά, όπου και αν βρίσκονται σε όλη την Ελλάδα. Ετσι, για παράδειγμα, ένα ζευγάρι από την Κρήτη κάνει την αίτησή του στην Κρήτη, αλλά έχει πρόσβαση στην πανελλαδική βάση δεδομένων όλων των παιδιών της Ελλάδας που βρίσκονται στο Εθνικό Μητρώο Ανηλίκων.

 

• Συχνά λέτε ότι με αυτόν τον νόμο τελειώνουν τα δράματα αναζήτησης της καταγωγής των θετών παιδιών…

 

Μέχρι τώρα τα στοιχεία των υιοθετημένων παιδιών υπήρχαν μόνο στα αρχεία των κατά τόπους πρωτοδικείων. Οποιο από αυτά τα παιδιά ήθελε να αναζητήσει τις ρίζες του, που είναι μια βαθιά ανθρώπινη ανάγκη, έπρεπε να ανατρέξει στα πρωτοδικεία ή τα ιδρύματα, με την ελπίδα ότι κάπου θα ανακάλυπτε στοιχεία της προέλευσής του. Τώρα όλα τα παιδιά καταγράφονται στο Εθνικό Μητρώο Ανηλίκων και το παιδί που ενηλικιώνεται έχει δικαίωμα πρόσβασης στον ηλεκτρονικό του φάκελο και στα πλήρη στοιχεία του, με την καθοδήγηση ειδικού επιστήμονα. Πιστεύουμε ότι πολλές περιπτώσεις εναγωνίων αναζητήσεων, ακόμα και μέσα από τηλεοπτικές εκπομπές, θα αποτελέσουν σύντομα παρελθόν.

 

• Πέρα από τη διαφάνεια και την επιτάχυνση της διαδικασίας, έχετε άλλες προσδοκίες;

 

Ο νόμος προβλέπει τρεις δικλίδες ασφαλείας ώστε να επιτυγχάνεται η όσο το δυνατόν συμφερότερη για το παιδί λύση:

 

● Κοινωνική έρευνα για τον υποψήφιο ανάδοχο ή θετό γονέα, με ενιαίο τύπο και συγκεκριμένα πεδία που πρέπει να απαντηθούν.

 

● Κοινωνική έρευνα για το «ταίριασμα» του γονέα με το παιδί.

 

● Επιτυχής παρακολούθηση από τους υποψήφιους γονείς ενός επιμορφωτικού προγράμματος που έχει εκπονηθεί από πανεπιστημιακή ομάδα ειδικών επιστημόνων.

 

Επίσης υπάρχει εποπτεία των εγκεκριμένων αναδοχών σε μηνιαία βάση για όλη τη διάρκειά τους και των υιοθεσιών για τρία χρόνια από την έναρξή τους. Σημαντικός θεσμός είναι το Εθνικό Συμβούλιο Αναδοχής-Υιοθεσίας (ΕΣΑΝΥ), ένα όργανο με ευρεία συμμετοχή εμπλεκόμενων φορέων και προσωπικοτήτων με πρόεδρο τον γενικό γραμματέα Κοινωνικής Αλληλεγγύης του υπουργείου Εργασίας, το οποίο θα εισηγείται την προσαρμογή των πολιτικών στα νέα δεδομένα και θα παρεμβαίνει όταν διαπιστώνει δυσλειτουργίες, καθυστερήσεις κ.λπ. Τέλος, δίνεται η δυνατότητα σε ζευγάρια του συμφώνου συμβίωσης να γίνουν ανάδοχοι γονείς. Πιστεύω ότι με τα παραπάνω διασφαλίζουμε μια ποιοτική λειτουργία των θεσμών της αναδοχής και της υιοθεσίας, βασισμένη σε επιστημονικούς κανόνες κοινούς για όλους, και όχι μόνο στην αναμφισβήτητη δέσμευση των εμπλεκομένων στην επιτυχία. Ολοι θα πρέπει να ενημερωθούν για την αναδοχή. Είναι μια πράξη γενναιοδωρίας, αλτρουισμού και αλληλεγγύης που θα αποζημιώνει τον ανάδοχο για όλη του τη ζωή.

 

• Τι ισχύει για την επαγγελματική αναδοχή;

 

Υπάρχουν περιπτώσεις όπου δεν είναι δυνατόν να βρεθεί κατάλληλο ζευγάρι για να υποδεχθεί ένα παιδί, όπως για παράδειγμα σε περιπτώσεις παιδιών με βαριές και σύνθετες αναπηρίες ή άλλα προβλήματα υγείας, και επειδή στόχος μας είναι τα παιδιά να μην μπαίνουν σε ιδρύματα, μέχρι να βρεθεί η κατάλληλη οικογένεια, θεσμοθετήσαμε την επαγγελματική αναδοχή, κατά την οποία άνθρωποι με επιστημονική γνώση και εμπειρία αναλαμβάνουν τη φροντίδα αυτών των παιδιών και αμείβονται. Η επαγγελματική αναδοχή είναι πολύ σημαντικός πυλώνας της αποϊδρυματοποίησης, ενός στόχου στον οποίο είμαστε προσηλωμένοι.

 

• Αύριο ο πρωθυπουργός θα μιλήσει σε εκδήλωση στο Ζάππειο για «τη νέα πολιτική για την αναδοχή και την υιοθεσία». Τι περιμένετε να εξαγγείλει;

 

Τα δεδομένα που έχουμε από τους 5 μήνες της διακυβέρνησης της Ν.Δ. είναι τα εξής:

 

Καθυστέρηση στην ανάπτυξη της ψηφιακής πλατφόρμας. Αναγνωρίζουμε ότι πρόκειται για ένα δύσκολο εγχείρημα με πολλές παραμέτρους και πολλούς εμπλεκομένους, νομίζουμε όμως ότι δεν έχουν γίνει τα απαραίτητα βήματα για την υποστήριξη και την εκπαίδευση των ανθρώπων που το χειρίζονται. Η αρχική εκπαίδευση που είχε γίνει επί κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ προφανώς πρέπει να συνεχιστεί και να εμπλουτιστεί.

 

Εχουμε ακούσει αόριστες διαφωνίες από την πλευρά της κυβέρνησης σχετικά με τον νόμο και διαπιστώνουμε ότι η λειτουργία του ΕΣΑΝΥ έχει διακοπεί. Ενώ μέχρι τον Ιούνιο συνερχόταν τακτικά, το όργανο αυτό δεν έχει συγκληθεί ποτέ μετά την ανάληψη της διακυβέρνησης από τη Ν.Δ., με αποτέλεσμα να μην υπάρχει εικόνα για την πορεία υλοποίησης του νόμου. Δεν γνωρίζω τι εννοεί ο πρωθυπουργός όταν λέει ότι θα μιλήσει στο Ζάππειο για τη νέα πολιτική για την αναδοχή και την υιοθεσία. Αν εννοεί ως «νέα» την πολιτική που χαράξαμε και αρχίσαμε να υλοποιούμε, οικειοποιούμενος με τη γνωστή τακτική του τα πεπραγμένα του ΣΥΡΙΖΑ, τον καλωσορίζουμε. Αν θέλει να αλλάξει κομβικά σημεία του νόμου, θέτοντας σε κίνδυνο τους στόχους που θελήσαμε να πετύχουμε, θα μας βρει απέναντί του. Υπάρχει βέβαια και το ενδεχόμενο να πρόκειται για ένα επικοινωνιακό πυροτέχνημα, εν όψει και του εορταστικού και οικογενειακού κλίματος των ημερών. Περιμένουμε με ενδιαφέρον τις εξαγγελίες του.

 

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΟΡΕΙΑ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΟΥ ΝΟΜΟΥ

 

● 3.300 ηλεκτρονικές αιτήσεις υποψήφιων γονιών (2.700 για υιοθεσία και 550 για αναδοχή) ● 1.250 ηλεκτρονικοί φάκελοι παιδιών

 

● 600 κοινωνικές έρευνες σε εξέλιξη, από τις οποίες πάνω από 100 έχουν ήδη ολοκληρωθεί

 

● Δεν έχουν ακόμη υλοποιηθεί τα προγράμματα εκπαίδευσης γονιών

 

● Δεν έχει εκδοθεί η ΚΥΑ για το επίδομα αναδόχων γονέων και επαγγελματιών αναδόχων γονέων