• Εκτιμάτε ότι το στεγαστικό πρόβλημα στη χώρα μας μπορεί να εξελιχθεί σε στεγαστική κρίση; Ποιες είναι οι συνιστώσες της;

Το στεγαστικό πρόβλημα στην Ελλάδα είχε εξελιχθεί σε οξύτατη στεγαστική κρίση για πρώτη φορά το 2010. Από το 2015 μέχρι το 2019 άρχισε να μετριάζεται. Δυστυχώς με την κυβέρνηση Μητσοτάκη η στεγαστική κρίση επιδεινώνεται εκ νέου δραματικά από το 2020 ως αποτέλεσμα των πολιτικών που άσκησε κατά την πανδημία και το τελευταίο εξάμηνο, με την ενεργειακή κρίση και τον πληθωρισμό. Στεγαστική κρίση βιώνει ένα νοικοκυριό όταν εξαντλεί πάνω από το 40% των εισοδημάτων του σε δαπάνες στέγης. Νοίκι ή δάνειο, ηλεκτρικό, νερό, κοινόχρηστα, θέρμανση ή ψύξη.

Στην Ευρώπη ο πληθυσμός σε στεγαστική κρίση το 2019 ήταν 9,9% ενώ στην Ελλάδα 32,6%, σύμφωνα με τη Eurostat, το υψηλότερο στην Ευρώπη. Σήμερα αυτό το ποσοστό εκτιμάται ότι έχει ανέλθει στο 40%. Δηλαδή σε σύνολο 4,1 εκατ. νοικοκυριών δεν τα βγάζουν πέρα 1,7 εκατ. νοικοκυριά. Τα ποσοστά επαληθεύουν αυτό που ξέρουμε εδώ και δύο χρόνια, ότι δηλαδή τα εισοδήματα πολλών νοικοκυριών εξαντλούνται από τη 2η έως την 3η εβδομάδα. Διότι όταν οι στεγαστικές δαπάνες υπερβαίνουν το 40% των δαπανών διαβίωσης δεν αφήνουν χώρο για τα έξοδα διατροφής, υγείας, παιδείας, πολιτισμού, μεταφοράς, επικοινωνίας, ένδυσης και οικιακών ειδών. Οσο τα εισοδήματα μειώνονται και οι δαπάνες στέγης αυξάνονται τόσο το πρόβλημα οξύνεται.

Το ζήσαμε την περίοδο 2010 – 2015, όταν τα νοικοκυριά έχασαν το 37% των εισοδημάτων τους, «κοκκίνισαν» τα στεγαστικά δάνεια, άρχισαν οι εξώσεις και οι θάνατοι από μαγκάλια και κεριά. Από το 2015 έως το 2019 η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ αυξάνει τα εισοδήματα κατά 20% και μειώνει τις στεγαστικές δαπάνες με ένα σύνολο μέτρων και νέων πολιτικών. Αυτή η πορεία ανετράπη από το 2019 και μετά. Σήμερα η στεγαστική κρίση οξύνεται εκ νέου. Είναι μια αόρατη βόμβα στα θεμέλια της κοινωνίας που φτωχοποιεί τα νοικοκυριά και οδηγεί τα πιο αδύναμα στρώματα σε μια νέα ανθρωπιστική κρίση.

• Θεωρητικά είμαστε η χώρα του υψηλού ποσοστού ιδιοκατοίκησης, πάνω από 70%. Σε ποιες συνθήκες στεγάζεται και με τι κόστος το υπόλοιπο 25%-30%;

Πράγματι στην Ελλάδα μόνο το 25,4%, δηλαδή 1,041 εκατομμύρια νοικοκυριά νοικιάζουν σπίτι. Ενώ όμως, τα νοικοκυριά υπέστησαν την πρωτοφανή μείωση των εισοδημάτων τους κατά 37% μέχρι το 2015, δεν μειώθηκαν αντίστοιχα τα νοίκια. Αντίθετα, από το 2011 λόγω του airbnb άρχισαν να ανεβαίνουν κατακόρυφα σε ορισμένες περιοχές που υπέστησαν το σοκ του τουριστικού εξευγενισμού. Ξένοι επενδυτές αγοράζουν μεγάλα απαξιωμένα ακίνητα σε κεντρικές και τουριστικές περιοχές, με αφορμή τη χρυσή βίζα, και τα μετατρέπουν σε airbnb, ενώ πρόκειται σαφώς για ξενοδοχειακές μονάδες πολυτελείας.

Η κυβέρνηση της Ν.Δ., αντί να βάλει κανόνες στο airbnb, πιστή στο δόγμα ότι η κατοικία είναι η ατμομηχανή της ανάπτυξης του κατασκευαστικού κλάδου, παίρνει μέτρα για την αναθέρμανση της κατασκευής αδιαφορώντας για την εκτίναξη των ενοικίων. Τα τρία τελευταία χρόνια η αύξηση των τιμών ακινήτων και ενοικίων φτάνει στο 32% μεσοσταθμικά και θα επιταθεί από την αύξηση των αντικειμενικών αξιών κατά 20% από την 1/1/22 στο 55% των περιοχών της χώρας, ενώ από την υποχρεωτική ενεργειακή αναβάθμιση και τις αντίστοιχες επιδοτήσεις θα ωφεληθούν μόνο οι μεγάλες περιουσίες που μπορούν να επενδύσουν ίδια κεφάλαια.

Είναι προφανές ότι θα αυξηθούν ο αριθμός νοικοκυριών που θα περιέλθουν σε κατάσταση μη αξιοπρεπούς διαβίωσης, οι εξώσεις, ο δανεισμός και ο χωρικός τους αποκλεισμός από πολλές περιοχές της πόλης.

• Ο πτωχευτικός, οι πλειστηριασμοί, τράπεζες και εταιρείες διαχείρισης «κόκκινων» δανείων δημιουργούν μια μοναδική στην Ευρώπη κατάσταση όπου συσσωρεύεται ένα μεγάλο άεργο στεγαστικό απόθεμα. Αλλά την ίδια στιγμή υπάρχει τρομακτική έλλειψη οικονομικά προσιτής στέγης. Τι μέτρα θα παίρνατε για να διαχειριστείτε αυτή την αντίφαση;

Στην πραγματικότητα δημιουργείται μια νέα φούσκα ακινήτων. Τα μέτρα που θα παίρναμε αφορούν την ανατροπή αυτής της προοπτικής. Πρώτον με την ακύρωση του πτωχευτικού νόμου και την αντικατάστασή του με έναν νέο νόμο Κατσέλη και δεύτερον με τη δημιουργία αποθέματος κατοικιών για δωρεάν ή οικονομικά προσιτή κατοικία. Ο στόχος είναι ρεαλιστικός διότι υπάρχει ένα τεράστιο διάσπαρτο απόθεμα στο υπουργείο Οικονομικών, το απόθεμα των ασφαλιστικών ταμείων αλλά και των δήμων και ΝΠΔΔ.

Εχουμε την εμπειρία μετατροπής ακινήτων της πρόνοιας για στέγαση ασυνόδευτων προσφυγόπουλων (από 580 θέσεις που παραλάβαμε το 2015, φτάσαμε τις 2.500 το 2019) και την εμπειρία του σχεδιασμού μετεγκατάστασεων καταυλισμών Ρομά σε δημοτικές γαίες, καθώς και της μετατροπής ακινήτων του ΕΦΚΑ σε οικονομικά προσιτή κατοικία για νοικοκυριά αδύναμων και μεσαίων εισοδημάτων, που τα ακύρωσαν οι εκλογές του 2019. Η δημιουργία αυτού του αποθέματος, πέραν της κοινωνικής στοχοθεσίας, λειτουργεί και ως μηχανισμός ανάσχεσης της αύξησης ενοικίων και αξιών κατοικίας.

• Υπήρξε στεγαστική πολιτική στην Ελλάδα ή τη διαμόρφωναν οι τράπεζες, ιδιαίτερα μετά την κατάργηση του Οργανισμού Εργατικής Κατοικίας; Ποια είναι τα βασικά στοιχεία μιας σύγχρονης πολιτικής ιδιαίτερα για τους στεγαστικά αποκλεισμένους;

Οχι, στην Ελλάδα δεν υπήρξε ποτέ ουσιαστική στεγαστική πολιτική ούτε παράδοση κοινωνικής κατοικίας όπως υπήρξε στην Ευρώπη. Το υψηλό ποσοστό ιδιόκτητης στέγης, 74,6 %, δηλαδή 3,059 εκατ. νοικοκυριά είναι αποτέλεσμα δυο ιστορικών παραγόντων: α) της απόφασης του νεοσύστατου κράτους που προέκυψε από την Επανάσταση του 1821 να μοιράσει τις μεγάλες ιδιοκτησίες γης σε μικρά οικόπεδα και β) της αντιπαροχής, μοναδικού ελληνικού μηχανισμού παραγωγής κατοικίας. Μέχρι το 1990 τα νοικοκυριά δεν δανείζονται λόγω απαγορευτικών επιτοκίων και επενδύουν τις αποταμιεύσεις τους στις κατοικίες λόγω έλλειψης τραπεζικής πίστης.

Μετά το τέλος του 1990 αρχίζει ο δανεισμός που απογειώνεται τις εποχές της πλασματικής ευμάρειας 2000-2010. Τη συνέχεια τη ζήσαμε. Με τη δημοσιονομική κρίση τα νοικοκυριά χάνουν μέχρι το 2015 το 37% των εισοδημάτων τους και αυξάνονται οι στεγαστικά αποκλεισμένοι. Το ζήτημα των στεγαστικά αποκλεισμένων απαιτεί μέτρα άμεσης ανακούφισης και σύνθετα προγράμματα στέγασης και εργασίας. Παράλληλα, απαιτείται η δημιουργία στους δήμους συνεργατικών και συλλογικών φορέων μετατροπής και διαχείρισης υφιστάμενου ανενεργού οικιστικού αποθέματος για να στεγάσει μακροπρόθεσμα τους αποκλεισμένους.

• Είστε σε προσυνεδριακή διαδικασία, επεξεργάζεστε το πρόγραμμά σας. Ποια είναι τα βασικά μέτρα πολιτικής που προτείνετε εσείς να περιληφθούν στο κυβερνητικό πρόγραμμά σας για το στεγαστικό ζήτημα;

Ο ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ. επεξεργάζεται μια σειρά προτάσεων που αρθρώνονται σε πέντε δέσμες μέτρων.

Η πρώτη δέσμη αφορά την κατάργηση του πτωχευτικού νόμου και την αντικατάστασή του με έναν νέο «νόμο Κατσέλη»: κούρεμα του ιδιωτικού χρέους και αποπληρωμή ανάλογα με το εισόδημα του καθενός, καθώς και άμεσα μέτρα για την αντιμετώπιση της ενεργειακής φτώχειας σε αδύναμα νοικοκυριά, όπως αυτά που εφάρμοσε ο ΣΥΡΙΖΑ το 2015-16 για την αντιμετώπιση της ανθρωπιστικής κρίσης.

Η δεύτερη δέσμη αφορά την ενίσχυση του εισοδήματος, με αύξηση του κατώτατου μισθού στα 800 ευρώ, επιδότηση των νοικοκυριών με άνεργα μέλη, νέα κοινωφελή εργασία διευρυμένης βάσης, κατάργηση του ΕΝΦΙΑ και επιβολή Φόρου στη μεγάλη Ακίνητη Περιουσία.

Η τρίτη δέσμη αφορά την Κυμαινόμενη Επιδότηση της Στέγης, δηλαδή τη διεύρυνση του επιδόματος ενοικίου, ώστε να καλύπτει ευρύτερες δαπάνες στέγασης ειδικών ομάδων που πλήττονται ιδιαίτερα, όπως είναι οι νέοι, οι μονογονεϊκές οικογένειες, νοικοκυριά στο όριο της φτώχειας και φοιτητές. Παράδειγμα, οι εξαγγελίες του προέδρου του ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ. για την κατοικία των νέων, ηλικίας 24-40 ετών.

Τέταρτη δέσμη: Αφορά την ενίσχυση της μακροχρόνιας μίσθωσης με φορολογικά κίνητρα για τους ιδιοκτήτες, όπως άμεση κατάργηση του ΕΝΦΙΑ και μείωση του συντελεστή φορολογίας ενοικίων. Περιορισμός του airbnb (2-3 ακίνητα ανά ιδιοκτήτη), μικτή μίσθωση στις τουριστικές περιοχές και επιδότηση δήμων τουριστικών περιοχών για δημιουργία αποθέματος κατοικιών για δημόσιους λειτουργούς, επαγγελματίες φροντίδας και φοιτητές.

Τέλος, απαιτείται άμεση δρομολόγηση ενεργειών για τη δημιουργία ικανού αποθέματος κατοικιών δημοτικής, δημόσιας ή συνεργατικής διαχείρισης, που θα πιέσει προς τα κάτω τα ενοίκια και θα επιτρέψει τη διασφάλιση οικονομικής, αξιοπρεπούς κατοικίας για όλους. Αλλά και η υλοποίηση σύνθετων προγραμμάτων στέγασης και εργασίας για αστέγους, εξαρτημένα άτομα, πρώην φυλακισμένους, Ρομά, μετανάστες και άλλες ιδιαίτερα ευάλωτες κατηγορίες που είχαμε δρομολογήσει και διακόπηκαν.

Κυρίως όμως, απαιτείται η πολιτική ανατροπή που θα σταματήσει αυτή την τεράστια καταστροφή και θα ανοίξει τον δρόμο για την εφαρμογή αυτών των μέτρων. Συζητάμε, λοιπόν, όλα αυτά τα μέτρα αυτό το Σαββατοκύριακο και με αφορμή την πρόταση μομφής που κατέθεσε ο Αλέξης Τσίπρας καταδεικνύοντας ότι υπάρχει διέξοδος από την κοινωνική τραγωδία που μας επιφυλάσσει η παραμονή στην εξουσία αυτής της κυβέρνησης. Πρέπει να επανέλθει η κοινωνική φροντίδα και το κοινωνικό κράτος που αξίζουν οι πολίτες της χώρας μας.

Πηγή efsyn.gr