▶ Διαβάστε την συνέντευξη μου στο tvxs.gr για:

• Το Εισόδημα Έκτακτης Ανάγκης του προγράμματος του ΣΥΡΙΖΑ «Μένουμε Όρθιοι» για τη στήριξη των νοικοκυριών που επλήγησαν από την πανδημία και τις διαφορές του από τα προγράμματα αποκλειστικά για ευάλωτους.

• Την ανάγκη εγκαθίδρυσης ενός δημόσιου, δωρεάν προνοιακού κράτους για όλους.

• Το χάσμα μεταξύ των προτάσεων της αριστεράς και της δεξιάς για τη στήριξη της κοινωνίας.

• Το θέμα της επικοινωνίας, έναν τομέα που υποτιμήσαμε στον ΣΥΡΙΖΑ.

Η Θεανώ Φωτίου, βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ και αναπληρώτρια τομεάρχης για την Κοινωνική Αλληλεγγύη, μιλάει στο Tvxs.gr για το ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα, την πρόταση του ΣΥΡΙΖΑ και το ισπανικό σχέδιο. 
 
Η πρώην αναπληρώτρια υπουργός κοινωνικής αλληλεγγύης αναφέρεται στο πρόγραμμα που εφάρμοσε ο ΣΥΡΙΖΑ ως κυβέρνηση, εμπνευσμένο από τα κινήματα αλληλεγγύης, τη σημασία και τη διαφορά του Κοινωνικού Εισοδήματος Αλληλεγγύης από το Ελάχιστο Εγγυημένο Εισόδημα. Μιλάει επίσης για το σχέδιο του ΣΥΡΙΖΑ «Μένουμε ‘Ορθιοι» για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων της νέας κρίσης που ξέσπασε από τον κοροναϊό, αλλά και για το θέμα της επικοινωνίας, ένας τομέας που, όπως παραδέχεται, υποτιμήθηκε από τον ΣΥΡΙΖΑ.  
 
Η Ισπανία προχώρησε στη καθιέρωση ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος. Το ίδιο σχεδιάζουν Ιταλία και Πορτογαλία. Θα μπορούσε να αποτελέσει μέρος ενός κυβερνητικού προγράμματος του ΣΥΡΙΖΑ;
 
ΑΠ. Πράγματι,  η Ισπανία και Ιταλία εφαρμόζουν τώρα, για πρώτη φορά, το Ελάχιστο Εγγυημένο Εισόδημα (ΕΕΕ). Είναι ένα επίδομα που αφορά την ακραία φτώχεια, γνωστό στη χώρα μας από το Νοέμβριο του 2014, όταν η κυβέρνηση Σαμαρά έθεσε σε εφαρμογή ένα πιλοτικό πρόγραμμα του ΕΕΕ, για 30000 άτομα, μνημονιακή υποχρέωση , από το 2012. Την εποχή εκείνη η ακραία φτώχεια, αφορούσε , 800.000-1 εκ. άτομα. Το πρόγραμμα ήταν κακοσχεδιασμένο, κακέκτυπο  άλλων χωρών, με διαφορετικές συνθήκες από εμάς. Το απέρριψαν οι ίδιοι οι δανειστές το 2015.
Η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ εφάρμοσε για το 2015-16 έναν πρωτοποριακό νόμο για την «αντιμετώπιση της ανθρωπιστικής κρίσης». Το εμπνευστήκαμε από το πρωτοφανές κίνημα αλληλεγγύης (κοινωνικά ιατρεία, φαρμακεία, παντοπωλεία, αγορές χωρίς μεσάζοντες) που ανέπτυξε ο ελληνικός λαός για να επιβιώσει στην κρίση. Περιλάμβανε τρεις παροχές:

1. Την κάρτα αλληλεγγύης, μια προπληρωμένη τραπεζική κάρτα μόνο για τρόφιμα, με ποσό 70-220 €/μήνα, που κατήργησε τις ντροπιαστικές σακούλες, έδωσε αξιοπρέπεια και αγαπήθηκε από το λαό. Σήμερα, υιοθετείται από την ΕΕ
2. Δωρεάν ηλεκτρικό ρεύμα έως 300 kwh για κάθε νοικοκυριό .
3. Επιδότηση ενοικίου από 70-220 €/ μήνα στον ιδιοκτήτη για να σταματήσουν οι εξώσεις.

Οι δανειστές απεχθάνονταν αυτό το νόμο και επέμεναν να εφαρμόσουμε το ΕΕΕ  με όρους ειδεχθείς, να κόψουμε δηλαδή επιδόματα για το παιδί, την αναπηρία κλπ, ώστε να εξοικονομήσουμε ένα δις για την  χρηματοδότηση του.
Αντ’ αυτού εφαρμόσαμε, από το 2017, το ΚΕΑ (Κοινωνικό Εισόδημα Αλληλεγγύης) που είναι η ελληνική εκδοχή για την αντιμετώπιση της ακραίας φτώχειας χωρίς να κόψουμε κανένα επίδομα

Τι διαφορές έχει με το ΚΕΑ της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ, που υιοθετήθηκε μετά από δικές σας μελέτες και πρωτοβουλίες;

ΑΠ.: Γνωρίζαμε την κριτική στο ΕΕΕ(Ελάχιστο Εγγυημένο Εισόδημα) , την οποία και συμμεριζόμαστε. Ότι δηλαδή λειτουργεί ως παγίδα της φτώχειας αν δεν συνδεθεί με εύρεση εργασίας, ότι αν η  επιδότηση είναι χαμηλή πιέζει τον κατώτατο μισθό προς τα κάτω, ότι αν δεν υπάρχει αναπτυγμένο προνοιακό κράτος με υπηρεσίες , καθολικές κοινωνικές παροχές και επιδόματα δημιουργεί μαύρη εργασία και διαφθορά. 

Για αυτό επινοήσαμε  το ΚΕΑ. Οι διαφορές από το ΕΕΕ είναι οι εξής:

Πρώτον: το ΚΕΑ αντιμετωπίζει τον πολίτη την ώρα της ανάγκης του, δηλαδή το ηλεκτρονικό σύστημα είναι πάντα ανοιχτό για υποβολή αίτησης, οπότε, συνδέεται με έξι βάσεις δεδομένων του κράτους, υπολογίζει αυτόματα το εισόδημα του πολίτη τους τελευταίους έξι μήνες πριν την αίτηση και του δίνει απάντηση αυτοστιγμεί. Το σύστημα είναι δική μας επινόηση. Σήμερα η Παγκόσμια Τράπεζα το προωθεί και στις χώρες που αναφέρατε. Στο ΕΕΕ η αίτηση γινόταν μία φορά το χρόνο και το εισόδημα του πολίτη λαμβανόταν από τη  φορολογική του δήλωση του προηγούμενου χρόνου.  Δηλαδή, όχι την ώρα της ανάγκης του, αλλά  1,5 έως 2 χρόνια πριν.
 
Δεύτερον: στο ΚΕΑ το κράτος εγγυάται ότι το 10% των δικαιούχων θα μπει στην αγορά εργασίας. Καταφέραμε να βάλουμε το 20%, συνδέοντας τους δικαιούχους του ΚΕΑ με το πρόγραμμα κοινωφελούς εργασίας του ΟΑΕΔ.
 
Εκτός από το επίδομα σε χρήμα, το ΚΕΑ συνοδεύεται από  πλήθος δωρεάν παροχών : 7% έκπτωση στο ρεύμα, και δωρεάν, ποσότητα νερού, ένταξη σε βρεφονηπιακούς σταθμούς,  ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, τρόφιμα.. Το αποτέλεσμα ήταν ότι μέσα σε δυόμισι χρόνια, με το πρόγραμμα καταπολέμησης της ανθρωπιστικής κρίσης και το ΚΕΑ, ρίξαμε τη φτώχεια και την παιδική φτώχεια στα επίπεδα προ κρίσης.

 Με το που βγήκε ο κ. Μητσοτάκης μετονόμασε το ΚΕΑ σε Ελάχιστο Εγγυημένο Εισόδημα, χωρίς να πειράξει τίποτε άλλο από την ουσία του.!!
 
Ποια προβλήματα διαπιστώσατε στην πορεία και τι θα κάνατε διαφορετικά;

ΑΠ.: Το ΚΕΑ σχεδιάστηκε και υλοποιήθηκε την περίοδο των μνημονίων, με τους περιορισμούς που επέβαλαν. Στο νέο μας σχεδιασμό, πάντα με βάση τις ανάγκες των νοικοκυριών, δίνουμε ακόμα μεγαλύτερη έμφαση στον εμπλουτισμό των δωρεάν παροχών και υπηρεσιών.  Για την αριστερά το προνοιακό κράτος, ως βασική  συνιστώσα του κοινωνικού κράτους, αφορά την κοινωνική πλειοψηφία και όχι μόνο το οικονομικά ευάλωτο κομμάτι της. Για την αριστερά το πρόβλημα δεν είναι να «ξεμπερδέψουμε» με τους φτωχούς με το μικρότερο δυνατό κόστος, αλλά να καταπολεμήσουμε τις ανισότητες, γιατί αυτές γεννούν τη φτώχεια, τον κοινωνικό αποκλεισμό και τη δυστυχία των ανθρώπων σε διάφορες   φάσεις της ζωής τους.
 
Ποιες είναι οι διαφορές των παραπάνω προτάσεων με το βασικό εισόδημα που έχει εισαχθεί πειραματικά στη Σκανδιναβία και συζητείται διεθνώς;
Τα συστήματα Ελάχιστου Εγγυημένου Εισοδήματος αφορούν την ακραία φτώχεια, χαρακτηρίζονται από αυστηρές προϋποθέσεις για τους δικαιούχους, όπως εισόδημα, περιουσία, διαθεσιμότητα για εργασία. Στις περισσότερες περιπτώσεις  καλύπτουν μόνο ένα πολύ μικρό μέρος των πραγματικών αναγκών. Αν  δεν συνδυάζονται με ένα συνολικό πακέτο επιδομάτων , παροχών και ένταξη στην εργασία, λειτουργούν ως παγίδα φτώχειας από την οποία δύσκολα κανείς ξεφεύγει και οδηγούν τους ανθρώπους  στη μαύρη εργασία.

Το  Οικουμενικό Βασικό Εισόδημα (Universal Basic Income – UBI) είναι μια πολύ παλιά ιδέα που έχει τις ρίζες τις στην  ουτοπική θεωρία του Thomas More (Ουτοπία, 1516). Παρέχεται σε όλους ατομικά, σε τακτική βάση, σε χρήμα, ανεξάρτητα από οικονομική κατάσταση. Χρηματοδοτείται από την φορολογία, αλλά  με την εφαρμογή του καταργούνται όλα τα άλλα κρατικά προνοιακά προγράμματα! Αυτός είναι ο λόγος που βρίσκει απήχηση στο στρατόπεδο του νεοφιλελευθερισμού,  και στον θεμελιωτή της Σχολής του Σικάγου Μ. Φρίντμαν. Το δημοσιονομικό κόστος για να υλοποιηθεί  το Οικουμενικό Βασικό Εισόδημα  με αξιοπρεπές επίπεδο παροχής , είναι  απαγορευτικό ακόμα και για τις πλούσιες χώρες του Βορρά, πολύ περισσότερο για τις φτωχές χώρες του Νότου. Γι αυτό και μετά την πιλοτική του εφαρμογή στη Φινλανδία, το απέρριψαν.

Στο «Μένουμε Όρθιοι – 2»  δεν προτείνεται «η ισπανική λύση » αλλά το Εισόδημα Έκτακτης Ανάγκης. Γιατί και ποιες είναι οι διαφορές.

ΑΠ.:  Η «ισπανική λύση» που αναφέρετε είναι ένα σύστημα ΕΕΕ που δεν υπήρχε στην Ισπανία,  λόγω των εμμονών της προηγούμενης ισπανικής κυβέρνησης.  Φέρει αρκετά προοδευτικά χαρακτηριστικά. Εμείς έχουμε την εμπειρία του ΚΕΑ.

Κατανοούμε όμως, ενώ βρισκόμαστε εντός της πανδημίας, ότι οι συνεχείς επαναλαμβανόμενες κρίσεις του καπιταλισμού (δημοσιονομική, πανδημική, κλιματική) πλήττουν κάθε φορά ευρύτερα στρώματα και όχι μόνον τους «συνήθεις» άπορους, αλλά και τα μεσαία και ανώτερα στρώματα.

Όλοι αυτοί δεν μπορούν πια να αντιμετωπιστούν με τα συστήματα του ΕΕΕ, ακόμη και με τα πιο γενναιόδωρα εξ αυτών, που καλύπτουν μόνο την ακραία φτώχεια. Όταν μελετήσαμε διεξοδικά ποια νοικοκυριά επλήγησαν από την πανδημία και δεν έχουν πάρει καμία ενίσχυση, φτάσαμε στο ιλιγγιώδες νούμερο 1.9εκεκ  νοικοκυριών (σκεφτείτε ότι το ΚΕΑ καλύπτει 270.000). Άρα έπρεπε να καταργήσουμε την εισοδηματική παράμετρο του ΚΕΑ., και να προσδιορίσουμε αλλιώς τα στρώματα που θίγονται.  Αυτό κάναμε: οι κατηγορίες είναι οι άνεργοι, οι επισφαλώς εργαζόμενοι (με μπλοκάκι ή εργόσημο) οι εποχικοί εργαζόμενοι, οι εργαζόμενοι στον πολιτισμό,  οι αυτοαπασχολούμενοι, οι ελεύθεροι επαγγελματίες, οι αναπηροι. Συνολο 1,9 πολίτες.

Το Εισόδημα Έκτακτης Ανάγκης ορίζει ότι αν τουλάχιστον ένα μέλος του νοικοκυριού ανήκει σε μία από αυτές τις κατηγορίες, ολόκληρο το νοικοκυριό μπαίνει στο Εισόδημα Έκτακτης Ανάγκης και λαμβάνει κάθε μήνα 400 € ο αρχικός δικαιούχος, 200 € κάθε ενήλικο μέλος και 100 € κάθε παιδί. Εξαιρούνται μόνον τα μέλη που δεν είδαν καμία αλλαγή στα εισοδήματα τους. Συνολικά, ωφελούνται 4 εκ. πολίτες με κόστος 3,5 δις € για τέσσερις μήνες.

 Το Εισόδημα Έκτακτης Ανάγκης είναι ένα νέο δίχτυ ασφαλείας. Στηρίζει την κοινωνία αλλά και την αγορά, ενισχύοντας την ενεργό ζήτηση. Το συνολικό του κόστος μειώνεται όσο τα εισοδήματα των νοικοκυριών θα αποκαθίστανται. Στη νέα πραγματικότητα των επαναλαμβανόμενων ενδογενών και εξωγενών παγκόσμιων κρίσεων, αποκτά ιδιαίτερη σημασία και βαρύτητα και μπορεί να αντικαταστήσει το ΕΕΕ, να είναι η πρόταση της αριστεράς για το νέο δίχτυ ασφαλείας του εικοστού πρώτου αιώνα.

Δεν είναι λίγοι οι 4 μήνες που προβλέπει το εισόδημα έκτακτης ανάγκης; Tί μας εγγυάται ότι η κρίση  δεν θα κρατήσει πολύ περισσότερο;

ΑΠ.: Όπως προανέφερα,  προετοιμαζόμαστε, τόσο για το ενδεχόμενο παράτασης της κρίσης, όσο και για επανάληψη κρίσεων, με την μία ή την άλλη μορφή. Εργαζόμαστε αφ’ ενός για την επαναθεμελίωση του κοινωνικού κράτους και αφ’ ετέρου για να δημιουργήσουμε  ένα νέο δίχτυ ασφάλειας που θα επιτρέπει την προσαρμογή του σε διαφορετικές συνθήκες κάθε φορά.  Άλλωστε,  σε 4 μήνες  εφαρμογής του μέτρου θα είχαμε  ενδείξεις για την αποτελεσματικότητά του. Εμείς πιστεύουμε ότι το Εισόδημα Έκτακτης Ανάγκης θα  συγκρατήσει  τη μεγάλη μείωση των εισοδημάτων και την αύξηση της ανεργίας. Πρόκειται για συγκοινωνούντα δοχεία: Όσο ενισχύεται  το  διαθέσιμο εισόδημα δεν κλείνουν επιχειρήσεις, μειώνεται η ανεργία, άρα και οι δικαιούχοι Εισοδήματος Έκτακτης Ανάγκης,  κ.ο.κ.  Στην αντίστροφη φορά του κύκλου  μπαίνουμε σε σπιράλ ύφεσης, και αυτό ακριβώς θέλουμε να αποτρέψουμε.

Θα μπορούσε η καθιέρωση ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος να αποτελέσει πανευρωπαϊκό αίτημα;

ΑΠ.: Όχι, πανευρωπαϊκό αίτημα για την αριστερά και τον προοδευτικό χώρο πρέπει να αποτελέσει η επαναθεμελίωση ενός δημόσιου, δωρεάν προνοιακού κράτους για όλους, και όχι μόνο για τους ευάλωτους. Η πανδημία κατέδειξε την ανάγκη του και την αποδιάρθρωση και απορρύθμιση που υπέστη εδώ και τρεις δεκαετίες από τον νεοφιλελευθερισμό. Σήμερα, η ευρωπαϊκή αριστερά και ο προοδευτικός χώρος πρέπει να διεκδικήσουν, στο πλαίσιο ενός νέου κοινωνικού συμβολαίου: τον κοινωνικό μισθό για όλους,  που είναι διαφορετικός για τον καθένα σε κάθε φάση της ζωής του. Κοινωνικός μισθός είναι η παρέμβαση του κράτους για να αντιμετωπίσουν οι πολίτες τις ανισότητες που βιώνουν σε κάποια φάση της ζωής τους  και δομείται στο τρίπτυχο:
 

• Νέο δίχτυ ασφαλείας για όλους [όπως είναι το εισόδημα έκτακτης ανάγκης]
• Δωρεάν παροχές για όλους, όπως είναι τα σχολικά γεύματα η ταvoucher των βρεφονηπιακών.
• Δωρεάν ποιοτικές δημόσιες υπηρεσίες στην κοινότητα, όπως είναι το βοήθεια στο σπίτι

 Οι άνθρωποι αντιμετωπίζουν ανισότητες , κάνουν οικογένειες, αντιμετωπίζουν οικονομικές δυσκολίες, μεγαλώνουν ή αρρωσταίνουν, ή καθίστανται  προσωρινά ή μόνιμα ανάπηροι και χρειάζονται τη φροντίδα του κράτους. Τα επιδόματα, και οι παροχές,  τόσο συκοφαντημένα κατά την νεοφιλελεύθερη αντίληψη, είναι η παρέμβαση του κράτους για την άρση της ανισότητας που αντιμετωπίζουν. Με αυτή την έννοια, η υπεράσπισή τους είναι καθήκον για την αριστερά.
Η Ευρώπη ή θα γίνει κοινωνική, ή δεν θα υπάρξει καθόλου.
 
Πολλά από τα μέτρα κοινωνικού χαρακτήρα που λάβατε στη διάρκεια της υπουργίας σας δεν έχουν γίνει γνωστά. Γιατί υποτιμήσατε την ανάγκη της επικοινωνίας;

ΑΠ.: Έχετε δίκιο. Είναι γεγονός ότι  αναλάβαμε  σε συνθήκες  όπου ήταν επιβεβλημένη η ριζική μεταρρύθμιση του κοινωνικού κράτους . Έπρεπε επειγόντως να σταθούμε δίπλα στην κοινωνία που υπέφερε επί πολλές δεκαετίες από την διαπλοκή ,την αδιαφάνεια, τις πελατειακές σχέσεις αλλά και την υποχρηματοδότηση και την εγκατάλειψη των δομών..

• Αυξήσαμε τις δαπάνες από 789 εκατομμύρια το 2015 (0,4%του ΑΕΠ) σε 3,5 δις το 2019 (2% του ΑΕΠ), όταν ο ευρωπαϊκός μέσος όρος ήταν 4% .
• Δημιουργήσαμε ψηφιακό διαφανές αδιάβλητο προνοιακό κράτος κατά των πελατειακών σχέσεων, με τον ΟΠΕΚΑ, τα 240 Κέντρα Κοινότητας και το Εθνικό Μηχανισμό.
• Αλλάξαμε το προνοιακό μοντέλο από επιδόματα σε ευάλωτους σε παροχές και υπηρεσίες για όλους, σε κάθε φάση της ζωής τους που αντιμετωπίζουν συνθήκες ανισότητας (παιδιά, ηλικιωμένοι, ανάπηροι,  άποροι, χωρίς ασφαλή και ιδιόκτητη στέγη), αγκαλιάζοντας έτσι και τα μεσαία στρώματα.
• Ταυτόχρονα αντιμετωπίσαμε τη φτώχεια , την παιδική φτώχεια και τον κοινωνικό αποκλεισμό (άστεγοι, Ρομά, ασυνόδευτα προσφυγόπουλα), με το πρωτοποριακό ΚΕΑ και άλλες δράσεις
• Βάλαμε τις βάσεις για τον δημόσιο βραχίονα της πρόνοιας, με άξονα τα δημόσια προνοιακά ιδρύματα για την υιοθεσία κ ανάδοχή

Σε αντίθεση με την κυβέρνηση της Ν.Δ., που κινείται με γνώμονα την επικοινωνία, τα  fake news και την απόκρυψη, , εμείς θεωρήσαμε ότι το καθήκον μας  σαν αριστερά ήταν να προσφέρουμε στην κοινωνία, θέτοντας την επικοινωνία σε δεύτερη μοίρα. Με δεδομένη και  την  εχθρότητα το συνόλου σχεδόν των ΜΜΕ που δεν άφηναν να γίνει γνωστό το έργο της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ, σήμερα βλέπω ότι αυτή η τακτική ήταν εσφαλμένη.

Πηγή: tvxs.gr