Με ιδιαίτερη επιτυχία πραγματοποιήθηκε χθες Τρίτη 18 Φεβρουαρίου 2020 στην αίθουσα συνεδριάσεων του Δ.Σ. Γλυφάδας, μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα εκδήλωση-συζήτηση με θέμα «Οι Οικονομικές και Κοινωνικές Ανισότητες στο στόχαστρο της Αριστεράς».

Η εκδήλωση διοργανώθηκε από τη Νομαρχιακή Επιτροπή Νότιας Αθήνας ΣΥΡΙΖΑ και την Ο.Μ. ΣΥΡΙΖΑ ΓΛΥΦΑΔΑΣ με αφορμή το βιβλίο «Ανισότητες, νεοφιλελευθερισμός και Ευρωπαϊκή Ενοποίηση», στο οποίο περιλαμβάνονται άρθρα και τοποθετήσεις Ελλήνων και Ευρωπαίων επιστημόνων καθώς και πρώην μελών της κυβέρνησης του ΣΥΡΙΖΑ και βουλευτών των ευρωομάδων της Αριστεράς και των Πρασίνων.

 

Οι βασικές αρχικές εισηγήσεις έγιναν από τους:

 

Μαρία Καραμεσίνη καθηγήτρια του Παντείου Πανεπιστημίου και μέλος του Δ.Σ. του Ινστιτούτου Πουλαντζάς, πρώην Διοικήτρια του ΟΑΕΔ, η οποία και επιμελήθηκε της έκδοσης του ως άνω βιβλίου, που ανέπτυξε το θέμα «Ανισότητες, νεοφιλελευθερισμός και Αριστερά».
Κώστα Δουζίνα, καθηγητή Νομικής του Πανεπιστημίου του Λονδίνου, Πρόεδρος του Ινστιτούτου Πουλαντζάς, που ανέπτυξε το θέμα «Ισότητα, Ελευθερία, Δημοκρατία».
Θεανώ Φωτίου, Βουλευτή ΣΥΡΙΖΑ, πρώην Αν. Υπουργό Εργασίας & Κοινωνικής Αλληλεγγύης, Ομότιμη καθηγήτρια του ΕΜΠ, που ανέπτυξε το θέμα «Κοινωνικό κράτος, ανισότητες στην Ελλάδα».
Άννα Βουγιούκα, Κοινωνική επιστήμονα-εμπειρογνώμονα σε θέματα φύλου, μέλος της Γραμματείας του Τμήματος Φεμινιστικής Πολιτικής-Φύλου του ΣΥΡΙΖΑ που ανέπτυξε το θέμα «Έμφυλες ανισότητες».

 

Διαβάστε παρακάτω το κείμενο της εισήγησης:

 

ΠΡΟΝΟΙΑΚΟ  ΚΡΑΤΟΣ  ΚΑΙ  ΑΝΙΣΟΤΗΤΕΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

 

Α. Η αναπαραγωγή των ανισοτήτων ως κυρίαρχη λογική στις πολιτικές πρόνοιας στην Ελλάδα μέχρι το 2015

 

Η πρόνοια στην Ελλάδα μέχρι την άνοδο του ΠΑΣΟΚ το ’81 δομείται στη βάση της φιλανθρωπίας προς τους φτωχούς και τα ορφανά. Μέχρι τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο δημιουργούνται χιλιάδες σωματεία φιλανθρωπικού σκοπού, ΝΠΙΔ με κληροδοτήματα από ευεργέτες (Άσυλο Ανιάτων, Γηροκομείο Αθηνών κλπ). Όλα αυτά τα σωματεία και το παλάτι  κατά και μετά τον εμφύλιο αναλαμβάνουν και την ιδεολογικο-πολιτική επίθεση κατά των αριστερών και αντιστασιακών, με τις παιδοπόλεις της Φρειδερίκης να «σώζουν» τα παιδιά από τον κομμουνισμό. Έτσι εξηγείται γιατί τα αριστερά κόμματα δεν ασχολούνται με την πρόνοια και είναι εχθρικά ακόμη και στη λέξη, που την θεωρούν συνώνυμη της φιλανθρωπίας.  Ο ΣΥΡΙΖΑ δεν αποτελεί εξαίρεση σε αυτό.

 

Παράλληλα δημιουργούνται  και τα δημόσια ιδρύματα. Για να μπεις εκεί χρειάζεται μέσον. Έτσι, από την αρχή σχεδόν εμφανίζεται  το πελατειακό κράτος του ρουσφετιού. Τα πράγματα αλλάζουν με το ΠΑΣΟΚ που επιχειρεί να συγκροτήσει ένα κοινωνικό κράτος  με κανόνες, χωρίς όμως  να μεταβάλει την αντίληψη ότι η πρόνοια αφορά μόνο συγκεκριμένες κατηγορίες πολιτών. Ο συγκροτημένος νόμος 2646 που ψηφίζει το 1998 δεν θα εφαρμοστεί ποτέ.Μέχρι το 2012 η πρόνοια είναι ενταγμένη στο Υπουργείο Υγείας, απευθύνεται στους ευάλωτους που θεωρούνται ως οιονεί  άρρωστοι και αφορά ανάπηρους, χρονίως πάσχοντες και παιδιά. Το βιβλιάριο απορίας αφορούσε την δωρεάν πρόσβαση των φτωχών στην υγεία, και για να το αποκτήσεις χρειαζόταν μέσον.Με το ίδιο περιεχόμενο μετακομίζει στο Υπουργείο Εργασίας το 2013 ως μνημονιακή υποχρέωση, με στόχο την κοινωνική και εργασιακή ένταξη των ευάλωτων.

 

Η Ελλάδα εντάσσεται ως προς το προνοιακό μοντέλο στις χώρες του Νότου, μαζί με την  Ισπανία , την Πορτογαλία και την Ιταλία, όπου καταγράφονται τα μεγαλύτερα ποσοστά  ανισοτήτων  στην Ευρώπη. Και είναι φυσικό να καταγράφονται αυτά τα ποσοστά, γιατί τα παράγει εκτός των άλλων το ίδιο το προνοιακό μοντέλο του Νότου, που έχει τα εξής χαρακτηριστικά:

 

1. Διαφθορά και πελατειακές σχέσεις
2. Μικρές δαπάνες ως ποσοστό του ΑΕΠ για την πρόνοια
3. Προστασία ορισμένων ομάδων του πληθυσμού με κατακερματισμένες παροχές και όχι όλου του πληθυσμού και
4. Μεταφορά των υποχρεώσεων του κράτους στην οικογένεια, την φιλανθρωπία και την εκκλησία.

 

Είναι εντυπωσιακό ότι και οι 4 χώρες έχουν τα ίδια ποσοστά σε όλους τους δείκτες  – και τις ίδιες παθογένειες.

 

Δεν τα γνωρίζαμε αυτά εξ αρχής, όπως γράφει ο Αντόνιο Ματσάδο: «ο δρόμος φτιάχνεται περπατώντας». Τα μάθαμε «περπατώντας» και καταλάβαμε ότι έπρεπε να τα αλλάξουμε.

 

Β. Η ελληνική ιδιαιτερότητα και η απάντηση του ΣΥΡΙΖΑ.

 

1. Ως προς την διαφθορά και τις πελατειακές σχέσεις, το χαρτοφυλάκιο της πρόνοιας που το είπαμε «κοινωνικής αλληλεγγύης» ήταν εξ ορισμού ό,τι συνιστά την οικονομία της διαπλοκής: Αφορούσε τον ανθρώπινο πόνο, την ανέχεια, την εγκατάλειψη και την περιθωριοποίηση ευάλωτων ομάδων του πληθυσμού (Ρομά, άστεγοι, άποροι) αλλά και τη φροντίδα ηλικιωμένων, παιδιών και αναπήρων, δηλαδή μεγάλων κατηγοριών του πληθυσμού που δεν ανήκουν μόνον στα φτωχότερα στρώματα αλλά και στα μεσαία στρώματα. Έναν πληθυσμό 3,5 εκ. πολιτών περίπου.

 

Όταν φτάσαμε το 2015 στο Υπουργείο βρήκαμε   53 υπάλληλους στην Πρόνοια , 250 επιδόματα που δίνονταν από 120 διαφορετικές πηγές, 63 δημόσια ιδρύματα που εποπτεύονταν από το κράτος και χιλιάδες ιδιωτικά ιδρύματα φιλανθρωπικού σκοπού που δεν είχαν ποτέ καταγραφεί συστηματικά.

 

Καταλάβαμε λοιπόν από την αρχή ότι αυτό ήταν το κυρίαρχο πρόβλημα που έπρεπε να αντιμετωπιστεί, αφού  το σύστημα εκπαίδευε τους πολίτες στη διαφθορά. Το ρουσφέτι γινόταν με πολιτικά ανταλλάγματα στα τρία επίπεδα του κράτους: Υπουργός  – Βουλευτές -Περιφερειάρχες- Δήμαρχοι. Πώς όμως θα το αλλάζαμε αυτό, δεν γνωρίζαμε ακόμα.

 

Βρισκόμαστε λοιπόν τον πρώτο χρόνο, το δύσκολο 2015, μπροστά σε δύο μεγάλες ανάγκες:

 

α) Να χαρτογραφήσουμε την κατάσταση και να ελέγξουμε τις παροχές, τα επιδόματα και τα ιδρύματα όπου αρθρώνεται η διαπλοκή. Δηλαδή να ακυρώσουμε και να ξηλώσουμε τα δίκτυα των πελατειακών σχέσεων και

 

β) Να καλύψουμε τις μνημονιακές υποχρεώσεις, βάσει των οποίων μας ζητούν να κόψουμε τα επιδόματα για να βρούμε 1 δις και να το δώσουμε στο Ελάχιστο Εεγγυημένο  Εισόδημα για την ακραία φτώχεια.

 

Επινοούμε μια μεγάλη μεταρρύθμιση, το ψηφιακό κράτος πρόνοιας, με 242 Κέντρα Κοινότητας, τον Εθνικό Μηχανισμό Παρακολούθησης και τον ΟΠΕΚΑ.

 

 Η μεταρρύθμιση αυτή είναι μια καινοτομία μοναδική στην Ευρώπη, κομμένη και ραμμένη  για την Ελληνική πραγματικότητα (tailor made) και μπόρεσε να υλοποιηθεί σε συνθήκες μνημονίου γιατί συγχρηματοδοτήθηκε από ευρωπαϊκούς πόρους. Το ΔΝΤ από την άλλη, αποδέχθηκε  ότι καλύψαμε τις μνημονιακές υποχρεώσεις και έτσι και γλυτώσαμε τα επιδόματα και δεν εφαρμόσαμε το ΕΕΕ.. Με τον τρόπο αυτόν οι 53 υπάλληλοι της πρόνοιας που βρήκαμε έγιναν 1000, 700 άτομα στα Κέντρα Κοινότητας και 250 πεπειραμένοι υπάλληλοι του ΟΠΕΚΑ (πρ. ΟΓΑ) που βέβαια στήθηκε αναίμακτα και άψογα χάρις στο σύντροφό μας τον Πλιάκη.

 

Προφανώς επρόκειτο για μια μεγάλη μεταρρύθμιση στο πλαίσιο της αστικής διαχείρισης (εξορθολογισμός του αστικού κράτους), με στοιχεία αριστερής πολιτικής. Διότι χτυπά το ρουσφέτι και την φιλανθρωπία και μετατρέπει την πρόνοια σε δικαίωμα, απελευθερώνοντας τους πολίτες και δίνοντάς τους αξιοπρέπεια.

 

Πρόκειται για μια μεταρρύθμιση ελάχιστα γνωστή,  ακόμα και στον κομματικό μηχανισμό.

 

 

2. Αυξάνουμε τις δαπάνες για την πρόνοια από τα 750 εκ σε 3,5 δις, από 0,4% του ΑΕΠ σε 2%, γιατί τις θεωρούμε αναπτυξιακές. (Ο ΕυρωπαΪκός μέσος όρος είναι 4%) Σύμφωνα με τις στατιστικές οι δαπάνες έχουν δημοσιονομικό πολλαπλασιαστή 1,03 έως 1,6%, δηλαδή κάθε ευρώ δαπάνης επιστρέφει στην οικονομία πολλαπλασιασμένο.Από αυτά τα 3,5 δις, μόνο τα 540 εκ. αφορούν τη φτώχεια. Τα 3 δις αφορούν και τα μεσαία στρώματα.

 

Επειδή οι κοινωνικές ανισότητες καταγράφονται κυρίως με τους δείκτες της φτώχειας και της υλικής στέρησης θεωρείται ότι το έργο του προνοιακού κράτους είναι η προστασία των αδυνάμων- δηλαδή των φτωχών. Και επειδή η χώρα μέχρι το 2015, που έρχεται η κυβέρνηση της πρώτης φοράς αριστεράς, δεν διαθέτει κανένα δίχτυ προστασίας για τους φτωχούς, το οποίο δημιουργεί ο ΣΥΡΙΖΑ με εκπληκτικά αποτελέσματα, η κοινή γνώμη αλλά και ο κομματικός μηχανισμός όλων των επιπέδων θεωρεί ότι το έργο του προνοιακού κράτους του ΣΥΡΙΖΑ ήταν η αντιμετώπιση της φτώχειας με επιδόματα.

 

Αυτή είναι λανθασμένη αντίληψη – δεν κάναμε αυτό- και, πάνω σε αυτήν την λανθασμένη αντίληψη η ΝΔ έστησε όλο το προεκλογικό της αφήγημα: «Δώσατε επιδόματα στους φτωχούς με χρήματα που πήρατε από την μεσαία τάξη , την οποία καταστρέψατε. Εμείς δεν θέλουμε επιδόματα, θέλουμε καλές δουλειές για όλους και ίσες ευκαιρίες.»

 

Εμείς πράγματι μέσα σε 3 χρόνια ρίξαμε την φτώχεια και την παιδική φτώχεια στα προ κρίσης επίπεδα

 

α) με τον νόμο για την ανθρωπιστική κρίση που παρείχε τρείς υπηρεσίες (κάρτα αλληλεγγύης, ηλ. ρεύμα και νοίκι ) και όχι επιδόματα  την διετία 2015-2016. Πρωτοποριακός νόμος, σε σύγκρουση με τους δανειστές, κομμάτι του παράλληλου προγράμματος

 

β) Με το ΚΕΑ, που εκτός από το επίδομα περιλαμβάνει υπηρεσίες και παροχές πολύ σημαντικότερες από το επίδομα (Σχολικά γεύματα, τρόφιμα από το ΤΕΒΑ, δωρεάν βρεφονηπιακούς σταθμούς, 10% των ωφελούμενων ένταξη στην εργασία, ΚΟΤ ηλ. ρεύματος). Το ΚΕΑ είναι πρωτοποριακό, γιατί πιάνει τον πολίτη πάνω στην ανάγκη του. Το ΚΕΑ είναι ένα σύστημα διαρκώς ανοιχτό καθημερινά, ο καθένας μπαίνει στην πλατφόρμα με τους κωδικούς του στο taxis. Το σύστημα, διασταυρώνοντας έξι βάσεις δεδομένων του κράτους,  εμφανίζει  το  εισόδημα του αιτούντος τους έξι τελευταίους μήνες, την περιουσιακή του κατάσταση και τις καταθέσεις του, και αμέσως  το ίδιο το σύστημα απαντά αν ο αιτών είναι δικαιούχος και τι ποσό επιδόματος θα πάρει. Επιπλέον το ΚΕΑ, ε βάζει το 10-15% υποχρεωτικά στην εργασία. Το ΚΕΑ  αντιγράφεται αυτή τη στιγμή από την Ιταλία, όπως και τα σχολικά γεύματα. Την δε κάρτα αλληλεγγύης, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή  την έχει υιοθετήσει ως πρόταση για το ΤΕΒΑ (Ταμείο Ευρωπαϊκής Βοήθειας σε Απόρους) για τη νέα προγραμματική περίοδο του ΕΣΠΑ.

 

3. Τέλος απορρίπτουμε τα δύο χαρακτηριστικά του μοντέλου των χωρών του νότου που είναι η προστασία ορισμένων ομάδων του πληθυσμού με κατακερματισμένες παροχές και η μεταφορά των υποχρεώσεων του κράτους στην οικογένεια, την φιλανθρωπία και την εκκλησία. Ενστερνιζόμαστε το προνοιακό μοντέλο των χωρών του Βορρά. Ότι δηλαδή η κοινωνική προστασία και πρόνοια είναι δικαίωμα για όλους και οι παροχές αφορούν τα άτομα. Δηλαδή μετακινούμαστε από το μοντέλο της πρόνοιας για ευάλωτους στο δικαίωμα κοινωνικής προστασίας για όλους από το κράτος.

 

Γ.  Η πρόνοια ως δικαίωμα για όλους

 

Κατανοούμε δηλαδή ότι η πρόνοια είναι η παρέμβαση του κράτους υπέρ των πολιτών οι οποίοι σε κάποια φάση της ζωής τους βιώνουν συνθήκες κοινωνικής ανισότητας (φτώχεια, αναπηρία, ανηλικότητα, γήρανση) και υλοποιείται με ένα τετράπτυχο:

 

• παροχές σε χρήμα, σε είδος, σε υπηρεσίες και σε υποδομές
• μέτρα ένταξης στην εργασία
• πρόσβαση για όλους στη δημόσια υγεία, την παιδεία και τον πολιτισμό
• λειτουργία ψηφιακού, διαφανούς και αδιάβλητου κράτους πρόνοιας

 

Αυτή η αντίληψη της καθολικότητας της κοινωνικής προστασίας αντιπαρατίθεται  στον νεοφιλελευθερισμό που εστιάζει αποκλειστικά στη φτώχεια υποστηρίζοντας ότι η ανισότητα είναι φυσική κατάσταση, οι άνθρωποι έχουν ατομική ευθύνη για τη ζωή τους και τη βελτίωσή της, Το κράτος, ανάλογα με την ανάπτυξη (αύξηση του ΑΕΠ) αυξάνει και τις δαπάνες  για την πρόνοια και ότι η φιλανθρωπία των «εχόντων» καλύπτει τις ελλείψεις του κράτους.

 

Εμείς πιστεύουμε ότι:

 

• Η ακραία φτώχεια είναι μια προσωρινή κατάσταση όπου το κράτος παρεμβαίνει για να εξασφαλίσει στοιχειώδεις όρους διαβίωσης, ένταξη στην εργασία και το κοινωνικό γίγνεσθαι.
• Τα μέτρα για την προστασία του παιδιού αφορούν το μέλλον όλης της κοινωνίας και στοχεύουν και στην ανάσχεση της δημογραφικής κρίσης.
• Η αναπηρία δεν είναι καθεστώς εξαίρεσης, δεν είναι πάθηση, δεν είναι στίγμα. Οι πολιτικές μας εδράζονται στα δικαιώματα των αναπήρων με στόχο την ισότιμη  ένταξή  τους στην εργασία και την κοινωνία.
• Η φροντίδα για τους ηλικιωμένους έχει στόχο τη διασφάλιση της πλήρους συμμετοχής τους  και προσφοράς στην κοινωνική ζωή.
• Η εξασφάλιση αξιοπρεπούς στέγης είναι συνταγματικό δικαίωμα. Για αυτό χρειάζονται αποτελεσματικά μέτρα για την απόκτηση οικονομικά προσιτής κατοικίας
• Η ιδρυματική φροντίδα πρέπει να αντικατασταθεί από την φροντίδα στην κοινότητα, γι αυτό είναι ανάγκη να εφαρμοστεί η εθνική στρατηγική για την αποϊδρυματοποίηση που εκπονήσαμε.
• Το ψηφιακό, διαφανές και αδιάβλητο κράτος πρόνοιας που ιδρύσαμε είναι ο μόνος τρόπος για να διασφαλίζεται η αξιοπρέπεια του πολίτη και η ταχύτητα στην εξυπηρέτησή του και για να καταργούνται οι πελατειακές σχέσεις διαπλοκής.

Με αυτό το ιδεολογικό οπλοστάσιο που αντιπαραθέτουμε στην νεοφιλελεύθερη αντίληψη και με αυτό το νέο προνοιακό μοντέλο που δημιουργήσαμε εν κινήσει ως κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ,  εξειδικεύουμε αυτόν τον καιρό το στρατηγικό μας πρόγραμμα για την κυβέρνησης της δεύτερης φοράς  αριστεράς